Artroskopia barku to nowoczesna gałąź medycyny, dzięki której nawet rozległe zabiegi w obrębie stawu wykonuje się przez małe dostępy operacyjne oraz przy pomocy specjalnie skonstruowanych narzędzi i kamery artroskopowej. Zaletą artroskopii jest większa precyzja wykonanej operacji oraz szybszy powrót pacjenta do sprawności. Niektóre skomplikowane zabiegi w obrębie barku można wykonać jedynie sposobem artroskopowym.

Nie, znaczną część zespołów bolesnego barku można wyleczyć nieoperacyjnie. Kluczowe znaczenie ma badanie barku wykonane przez specjalizującego się w tej dziedzinie lekarza. Badanie to pozwala rozróżnić uszkodzenia strukturalne, bezwzględnie wymagające naprawy, od zaburzeń czynnościowych reagujących na leczenie zachowawcze i często niewymagających operacji.

Bark jest bardzo złożonym biomechanicznie stawem, dlatego program rehabilitacji zawsze dobiera się indywidualnie do każdego pacjenta i modyfikuje w trakcie kolejnych wizyt. Dobór odpowiednich ćwiczeń i współpraca z wyszkolonym fizjoterapeutą pozwalają przywrócić sprawność barku zarówno po leczeniu operacyjnym, jak również w przypadku leczenia zachowawczego.

Podawanie sterydu do barku niestety często jest nadużywane, są jednak jednostki chorobowe, które świetnie reagują na taką formę leczenia. Każda iniekcja powinna być poprzedzona skrupulatnym badaniem barku, które pozwala rozpoznać, czy jest szansa, by bark zareagował na podanie sterydu. Dodatkowym badaniem wnoszącym wiele w diagnostykę chorób barku jest usg i rezonans magnetyczny.

Stożek rotatorów jest to grupa ścięgien w obrębie barku, która zapewnia samodzielny ruch stawu ramiennego i zapobiega niewłaściwemu położeniu głowy kości ramiennej, które może wywołać bóle. Uszkodzenie stożka rotatorów powoduje dużą dysfunkcję barku i wymaga naprawy chirurgicznej metodą artroskopową. Odstąpienie od zabiegu w większości przypadków spowoduje nasilanie dolegliwości, a z czasem odtworzenie stożka staje się niemożliwe.

Zabieg Latarjet jest jedną z metod leczenia niestabilności stawu ramiennego. Polega na przemieszczeniu fragmentu kości z okolicy barku do jego wnętrza i zespoleniu śrubami. Zabieg pozwala odtworzyć stabilność barku nawet w przypadkach wielokrotnych zwichnięć. Operację Latarjet wykonuje się metodami otwartymi, w niektórych ośrodkach (np. w Klinice św. Łukasza w Bielsku-Białej) zabieg można wykonać artroskopowo.

Większość zabiegów artroskopowych w obrębie barku wymaga kilku kontroli u lekarza prowadzącego. Odbywają się one wg sprawdzonego schematu:

1. Pierwsza wizyta kontrolna ma miejsce w ciągu 1-2 tygodni od zabiegu operacyjnego (kontrola gojenia ran, usunięcie szwów, proste ćwiczenia barku).
2. Kolejne spotkanie (6 tygodni od zabiegu)  – usunięcie ortezy, ocena miejscowa stawu. Na tym etapie pacjent otrzymuje przygotowaną książeczkę z zestawem ćwiczeń dobranych indywidualnie do danego przypadku. Każde ćwiczenie zostaje omówione z lekarzem – dzięki temu chory może skupić się na samodzielnej rehabilitacji –  pomoc fizjoterapeuty polega jedynie na korekcji błędów.
3. 3 kontrola ma miejsce w 3 miesiące od zabiegu – ocena miejscowa, korekcja błędów.
4. Ostatnia konsultacja i zakończenie leczenia – 6 miesięcy od zabiegu.

Pacjenci po rekonstrukcji stożka rotatorów oraz innych zabiegach polegających na „wszyciu” uszkodzonych ścięgien do kości zgłaszają bóle barku do 4,5 miesiąca od zabiegu. Objawy te wynikają z fizjologicznego okresu wgajania ścięgien w tkankę kostną który trwa ok. 4,5 miesiąca. Bóle zmniejszają się stopniowo od 6 tygodnia, całkowite ich ustąpienie obserwuje się najczęściej ok 6 miesiąca od operacji ( w zależności od wykonywanych procedur operacyjnych).

Tak rezonans magnetyczny (MR) jak badanie usg są konieczne do pełnej oceny patologii w obrębie barku i wzajemnie się uzupełniają.

1. Badaniem usg łatwiej ocenić składowe „ruchome” podczas badania (ścięgno m. dwugłowego, ocena przestrzeni podbarkowej w badaniu podczas poruszania barkiem). Zaletą jest również możliwość porównania chorego barku ze strona przeciwną. Nieocenioną zaletą tej metody jest możliwość szybkiej kontroli po podaniu leku oraz iniekcje wykonywane pod kontrolą obrazu USG.
2. W badaniu MR (badanie statyczne) ocenić można więcej szczegółów niewidocznych w USG, co pozwala precyzyjnie zaplanować leczenie.

„Bark zamrożony”, lub inaczej „obkurczające zapalenie torebki stawowej” – choroba bardzo uciążliwa dla pacjenta i budząca duży niepokój chorego.  Dobrze prowadzona ustępuje całkowicie i nie pozostawia dysfunkcji stawu. Kluczowe jest zrozumienie patologii i włączenie właściwego leczenia poprzedzonego skrupulatnym badaniem barku.  W chorobie tej nie powinno się stosować iniekcji sterydowych ani leków przeciwzapalnych (zaburzają naturalny przebieg gojenia), skuteczne są właściwie dobrane ćwiczenia, modyfikowane w zależności od fazy choroby. Choroba przebiega w 3 etapach ( każdy obejmuje okres ok 3 miesięcy), po ok. roku objawy całkowicie ustępują; u pacjentów z cukrzycą okres ten wydłuża się.

Niestabilność ścięgna głowy długiej m. dwugłowego (bicepsa) potwierdzoną ultrasonograficznie (w badaniu dynamicznym) powinno się zoperować. Odstąpienie od zabiegu a tym samym „przemieszczanie się” niestabilnego ścięgna spowoduje dalsze uszkadzanie istotnych składowych barku i narastanie bólu. Z czasem uszkodzenia staną się bardzo rozległe, utrudniając naprawę.  Zabieg operacyjny polega na odcięciu ścięgna od łopatki i „wszyciu” go w kość ramienną (tenodeza) lub  jedynie na odcięciu ścięgna (tenotomia).

Przez pierwsze 6 tygodni, mimo stosowanej ortezy, operowany bark wymaga ćwiczeń; instrukcji udzielamy najczęściej przed zabiegiem i ponownie podczas pierwszej wizyty pooperacyjnej. Dozwolone są następujące ćwiczenia:

1. Prostowanie i zginanie łokcia.
2. Bierne ćwiczenia rotacyjne z przywiedzionym ramieniem.
3. Bierne ćwiczenia odwiedzeniowe z asystą i stabilizacją łopatki.
4. Ćwiczenia wahadłowe w zwisie operowanej kończyny.
5. Ćwiczenia na blacie stołu – jedyne czynne.

Wszystkie ćwiczenia należy wykonywać w odpowiednim ułożeniu łopatek oraz do granicy bólu.

Chondromalacja jest to proces chorobowy polegający na stopniowym „rozmiękczaniu” chrząstki stawowej w obrębie kolana. Początkowo chrząstka staje się „zbyt miękka”, następnie ulega nieodwracalnym uszkodzeniom wywołującym bóle i uczucie trzeszczenia w stawie. Najczęściej chondromalację obserwuje się w obrębie stawu rzepkowo-udowego. W początkowych etapach choroby dobre wyniki uzyskuje się podając leki chroniące chrząstkę bezpośrednio do stawu. Brak reakcji na leczenie jest wskazaniem do artroskopii kolana.

Nie, znaczną część uszkodzeń łąkotek można naprawić podczas zabiegu artroskopii. Warunkiem jest odpowiedni przebieg szczeliny uszkodzenia, który po zabiegu pozwoli na wgojenie i przywrócenie funkcji łąkotki. Niestety najczęściej łąkotka uszkadza się w taki sposób, że naprawa staje się niemożliwa. Dlatego resekcja częściowa łąkotki (meniscektomia) jest najczęściej wykonywaną procedurą chirurgiczną podczas artroskopii kolana. Wycinając łąkotkę, zawsze staramy się usunąć jej jak najmniej, by pozostała część nadal spełniała swoją funkcję.

Uszkodzenia chrząstki to zmiany nieodwracalne. Poprzez wykonanie otworów w kości można jednak uzyskać w miejscu ubytku tkankę chrzęstną bliznowatą, która może w pewnym stopniu zastąpić zniszczoną chrząstkę. Otwory takie nazywamy „mikrozłamaniami”. Wykonuje się je podczas zabiegu artroskopii. Innymi i bardziej nowoczesnymi metodami naprawy chrząstki stawowej są zabiegi rekonstrukcji przy pomocy membran kolagenowych i hodowli komórek chrzęstnych lub przeszczepy tkanki chrzestnej.

Przez wiele lat uważano, że uszkodzone więzadło krzyżowe nigdy się nie zrasta. Okazuje się jednak, że w pewnych warunkach może dojść do wygojenia i odzyskania funkcji więzadła krzyżowego przedniego. Jeśli artroskopię wykona się wcześnie (do 4 tygodni od urazu), a uszkodzenie więzadła kwalifikuje się do wykonania tzw. „internal bracing”, po kilku tygodniach od zabiegu staw może być stabilny i w pełni sprawny. Wadą zabiegu jest duży koszt implantów i wysoki poziom zaawansowania technicznego operacji.

Zabieg rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL) polega na odtworzeniu funkcji więzadła przy pomocy rozmaitych technik i implantów. Rekonstrukcja pozwala odtworzyć stabilność kolana, a tym samym przywrócić komfort życia i możliwość uprawiania sportu. Zaniechanie rekonstrukcji ACL skutkuje utrwaleniem niestabilności, a z czasem rozwojem nieodwracalnych zmian w obrębie kolana – uszkodzeniami chrząstki stawowej i łąkotek.

Dysplazja stawu biodrowego jest wrodzoną wadą polegająca na niewystarczającym wykształceniu panewki biodra. Nieleczona doprowadza do zniszczenia stawu i dużej jego dysfunkcji wymagającej wymiany stawu na sztuczny (endoprotezoplastyka). Wykrycie dysplazji we wczesnym okresie (kilka tygodni od porodu) zazwyczaj pozwala na pełne wyleczenie choroby w kilka tygodni od rozpoznania.

Dysplazję stawu biodrowego wykrytą przy pomocy usg i badania fizykalnego we wczesnym okresie od urodzenia, można najczęściej w pełni wyleczyć stosując odpowiednie ortezy (aparaty zewnętrzne) nakładane na biodra. Leczenie trwa kilka tygodni. Bezwzględnym warunkiem skuteczności jest ścisła współpraca z lekarzem prowadzącym i stosowanie się do jego zaleceń. Czasem konieczne jest założenie opatrunku gipsowego lub leczenie w warunkach szpitalnych.

Im szybciej wykona się przesiewowe badanie ultrasonograficzne dziecięcego biodra, tym lepiej. Za optymalny uznaje się wiek do 4-5 tygodnia od urodzenia. Badanie wykonane wcześniej (bezpośrednio po urodzeniu) czasem wymaga powtórzenia po kilku tygodniach, co wynika z naturalnego procesu dojrzewania stawu biodrowego w okresie niemowlęcym i trudności z postawieniem jednoznacznej diagnozy w tak małym stawie.

Szelki Pavlika są najczęściej na świecie używaną ortezą stosowaną w leceniu dysplazji stawu biodrowego. Zasada ich działania polega na zmianie sił zniekształcających panewkę biodra na siły poprawiające ustawienie składowych biodra tak, że panewka ulega pogłębieniu i dysplazja wycofuje się. Wadą szelek jest trudność w prawidłowym ich założeniu, dlatego kluczowe jest przeszkolenie opiekunów dziecka podczas pierwszej wizyty i kontrolne badania według zaleceń lekarza prowadzącego.

Nie, badanie ultrasonograficzne bioderek powinno się powtarzać tylko w przypadku bioder niedojrzałych oraz wtedy, gdy chcemy kontrolować postępy leczenia chorych stawów leczonych na przykład w ortezie. W razie niepewnego obrazu usg przy pierwszym badaniu wielu lekarzy decyduje się jednak powtórzyć badanie, chcąc mieć pewność, że biodra są zdrowe. Biorąc pod uwagę nieinwazyjność metody i łatwość wykonania, badanie usg można powtarzać wielokrotnie.